Abdülhamit Dönemi siyâseti, kendisine tepki olarak Jöntürkler’i doğurdu.

Cumuhuriyet Dönemi Kemalizm tahakkümü, kendisine tepki olarak anti-kemalist bir nesil doğurdu.

Dînî kavramların eğitimden-ticârete, siyâsetten-sosyolojiye kadar her platformda kullanılarak iğdiş edilmesi de kendisine tepki olarak din yorgunu bir nesil doğurdu.

Deizm olarak tartışılan meselenin özü aslında bu; etkiye tepki refleksi...